2025_GR_00053 - IOED Erfgoed Rupelstreek - Fusie IOED Erfgoed Rupelstreek met IOED Zuidrand + optionele uitbreiding naar cultureel erfgoed en bovenlokale cultuurwerking - Goedkeuring

Voorgeschiedenis: 

• In 2009 dienden de vijf gemeenten van de Rupelstreek (Boom, Hemiksem, Niel, Rumst, Schelle) een dossier in bij de Vlaamse overheid tot de oprichting van een cultureel-erfgoedcel. Dit dossier werd niet goedgekeurd.
• In 2020 diende de IP Erfgoed Rupelstreek een dossier in bij de Vlaamse overheid tot de oprichting van een Intergemeentelijke Onroerend ErfgoedDienst (IOED). Op 11/05/2020 nam het college kennis van de goedkeuring van de Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst. 
• De Vlaamse Regering wijzigde het onroerenderfgoeddecreet in 2023. De meeste wijzigingen aan het Onroerenderfgoeddecreet en -besluit traden in werking op 1 januari 2023. De bepalingen rond erkenning en subsidiëring van erkende intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten treden pas in werking op 1 januari 2026, zodat de lopende samenwerkingsovereenkomsten met als einddatum 31 december 2026 ongewijzigd uitgevoerd kunnen worden. Vanaf 2027 gelden nieuwe erkenningsvoorwaarden voor een IOED. Die zal vanaf dan o.a. minstens 100 000 inwoners moeten tellen. De Rupelstreek-gemeenten tellen samen ongeveer 66 000 inwoners.
  
  
• Het nieuwe Regiodecreet van 2023 bepaalt de grenzen waarbinnen een intergemeentelijke samenwerking kan opgezet worden. De gemeenten uit de Rupelstreek liggen hierbij aan de meest zuidelijke grens van de referentieregio Antwerpen.
• Op 09/10/2023 besloot het college de engagementsverklaring te ondertekenen om in samenwerking met de Zuidraad onder begeleiding van IDEA Consult in opdracht van Agentschap Binnenlands Bestuur te onderzoeken hoe de bovenlokale samenwerkingen op elkaar afgestemd kan worden.
• IP Erfgoed Rupelstreek en Streekvereniging Zuidrand hebben daarop in 2024 een traject gelopen met het Agentschap Binnenlands Bestuur en IDEA Consult om te bekijken of deze samenwerking tussen de twee bestaande projectverenigingen verder kan worden uitgebreid.

Context:

• IOED Zuidrand is een onderdeel van projectvereniging Streekvereniging Zuidrand, waaronder ook een bovenlokale cultuurwerking, een cultureel-erfgoedcel en een toeristische werking werden opgenomen. Het is een intergemeentelijke samenwerking voor de gemeenten Aartselaar, Edegem, Hove, Kontich, Lint en Mortsel.
• Er werd een einddossier opgemaakt door IDEA Consult. Hierbij komen drie scenario’s naar voor:
  1. Samenvoegen van IOED Rupelstreek en IOED Zuidrand onder de koepel van Streekvereniging Zuidrand: de huidige werking kan worden verder gezet én versterkt
  2. Uitbreiding van de bestaande werking naar cultureel erfgoed voor de Rupelstreek binnen Streekvereniging Zuidrand: de ambitie uit 2009 en de noden uit het cultureel-erfgoedveld zijn hierbij de leidraad. Een link tussen onroerend en cultureel erfgoed kan hierdoor versterkt worden in de intergemeentelijke samenwerking.
  3. Uitbreiding van de bestaande werking naar cultureel erfgoed + bovenlokale cultuurwerking voor de Rupelstreek binnen Streekvereniging Zuidrand: hierdoor kan een regiobrede werking worden uitgewerkt voor zowel cultuur als erfgoed voor Rupelstreek en Zuidrand.

• De gemeenten uit de Rupelstreek worden gevraagd om hun voorkeurscenario kenbaar te maken.
  De deadlines voor de indiening van een aanvraagdossier bij Vlaanderen voor structurele werkingssubsidies zijn 15 januari 2026 voor de IOED en 1 april 2026 voor de cultureel-erfgoedcel en bovenlokale cultuurwerking.
  Elk aanvraagdossier bevat een participatief proces, een meerjarenplan (2027-2032) en bijhorende meerjarenbegroting. Deze dossiers worden steeds ter goedkeuring voorgelegd aan elk van de aangesloten gemeenteraden voor indiening.
• Financiële weerslag
  Elk van deze scenario’s hebben een andere financiële weerslag op de gemeentelijke begroting.
  1. Het onroerend erfgoeddecreet bepaalt dat de gemeenten uit de intergemeentelijke samenwerking samen minstens 120 000 euro moet bijdragen.
  2. Het cultureel erfgoeddecreet bepaalt dat de gemeentelijke bijdragen minstens 0,35 euro per inwoner moet bedragen. 
  3. Het bovenlokaal cultuurdecreet bepaalt dat de Vlaamse subsidie 0,9 euro per inwoner bedraagt, met een minimum van 100.000 euro. De gemeentelijke bijdragen moeten minstens 75% van de Vlaamse subsidie bedragen. 

• Dit ziet er voor elk van de drie scenario’s als volgt uit (onder voorwaarde dat elke gemeente hetzelfde engagement neemt ikv de intergemeentelijke samenwerking):
  Scenario 1: IOED-werking
  

  	inwoners 2023	2027 - CULT	2027 -CEC	2027 - IOED	TOT 2027
  				0.72	0,72
  Boom	18 832			13 559,04	13 559,04
  Hemiksem	11 812			8 504,64	8 504,64
  Niel	10 595			7 628,40	7 628,40
  Rumst	15 254			10 982,88	10 982,88
  Schelle	8 692			6 258,24	6 258,24
  TOTAAL RS	65 185			46 933,20	46 933,20

   
  Scenario 2: IOED en cultureel-erfgoedcel
  

  	inwoners 2023	2027 - CULT	2027 -CEC	2027 - IOED	TOT 2027
  			0.35	0.72	1,07
  Boom	18 832		6 591,20	13 559,04	20 150,24
  Hemiksem	11 812		4 134,20	8 504,64	12 638,84
  Niel	10 595		3 708,25	7 628,40	11 336,65
  Rumst	15 254		5 338,90	10 982,88	16 321,78
  Schelle	8 692		3 042,20	6 258,24	9 300,44
  TOTAAL RS	65 185		22 814,75	46 933,20	69 747,95

   
  Scenario 3: IOED, cultureel-erfgoedcel en bovenlokale cultuurwerking
  

  	inwoners 2023	2027 - CULT	2027 -CEC	2027 - IOED	TOT 2027
  		0.68	0.35	0.72	1,75
  Boom	18 832	12 805,76	6 591,20	13 559,04	32 956,00
  Hemiksem	11 812	8 032,16	4 134,20	8 504,64	20 671,00
  Niel	10 595	7 204,60	3 708,25	7 628,40	18 541,25
  Rumst	15 254	10 372,72	5 338,90	10 982,88	26 694,50
  Schelle	8 692	5 910,56	3 042,20	6 258,24	15 211,00
  TOTAAL RS	65 185	44 325,80	22 814,75	46 933,20	114 073,75

Voorstel Dienst Vrije Tijd: 

De dienst Vrije Tijd stelt voor om in te gaan op scenario 2

• Door de nieuwe Vlaamse regelgeving is een samenwerking/samensmelting van IOED Rupelstreek met de nabijgelegen IOED Zuidrand de meest voor de hand liggende keuze om de huidige werking van IOED Rupelstreek verder te zetten.
• Voor de veschillende scenario's is er een cofinanciering noodzakelijk om ook vanuit Vlaanderen subsidies te ontvangen. In een onveranderde situatie zouden de subsidies stoppen. In het voorbereidende traject werd onderstaande tabel hiervoor gepresenteerd. 
  
• Argumentatie per scenario: 
  • Scenario 1
    Een IOED is noodzakelijk om de werking rond het onroerend erfgoed te behouden. In voorbereidende gesprekken met de Zuidrand en de dienst Vrije Tijd is al afgestemd dat de betrokken medewerker van IOED Rupelstreek tewerkgesteld kan blijven via gemeente Rumst tot beeindiging van zijn aanstelling. Hiermee blijft de band met de IOED medewerker verzekerd tot zo lang de arbeidsovereenkomst loopt. Bij een nieuwe aanstelling zou de nieuwe medewerker aangesteld worden zoals de andere medewerkers binnen de Zuidrand. 
  • Scenario 2
    Bijkomend op de argumentatie voor scenario 1 zal een culturele erfgoedcel een antwoord bieden op de verschillende projecten rond erfgoed/archeologie die in Rumst lopen. Hierbij kan er een beleid ontwikkeld worden rond de heemkundige kringen, beheer en uitwerking verschillende erfgoedprojecten in Terhagen, projecten rond funerair erfgoed. Op deze moment ontbreekt het bij de dienst Vrije Tijd aan tijd en expertise om deze projecten kwaliteitsvol uit te werken. In scenario 2 kan er in samenwerking met de nieuwe werking wel een antwoord gegeven worden aan de nood om deze projecten uit te werken. 
  • Scenario 3
    Hierbij is de inschatting van de dienst Vrije Tijd dat de andere Rupelgemeente niet bereid zullen zijn om dit scenario mee te stappen, wat mogelijk de andere pistes ook zal stoppen. Dit scenario creërt een bijkomend aanbod bovenop de al bestaande werking. Dit zou zeker een meerwaarde bieden, maar op deze moment heeft dit geen prioriteit. De komende legislatuur kan de regiowerking in de Rupelstreek verder uitgebouwd worden. 

Het Onroerenderfgoedbesluit van 16 mei 2014

Het Regiodecreet van 9 maart 2023

Gemeenteraadsbesluit van 19 december 2019: goedkeuring beleidsplan 2021-2026 IOED Rupelstreek