2021_2019_00005 - Milieuraad - agenda - verslag - Kennisneming

De agendapunten worden besproken door de milieuraadsleden aan de hand van de presentatie in bijlage.

De milieuraad geeft volgend advies met betrekking tot de dossier Kleiputten Terhagen 

Advies milieuraad Rumst met betrekking tot de omgevingsvergunningsaanvraag voor de Sanering, verontdieping en natuurontwikkeling van de kleiputten in Terhagen

Advies gegeven op 9-12-2021

Bespreking

Het omgevingsvergunningsdossier werd ingediend door het provinciebestuur van Antwerpen en de Vlaamse waterweg. Momenteel loopt het openbaar onderzoek van 25 november tot en met 24 december. Op 2 december was er een online infomoment waar het dossier werd toegelicht.

Het aanvraagdossier wordt toegelicht door milieuambtenaar Fried Happaerts aan de hand van slides van uit de presentaties van het infomoment.

De milieuambtenaar geeft aan dat het dossier destijds werd opgestart omdat bleek dat er een saneringsverplichting is voor het asbeststort en voor de oude stortplaats van de stand Antwerpen. Dit bleek uit een oriënterend en beschrijvend bodemonderzoek in 2014. Bijkomend aan deze sanering worden andere landschapsinrichtingsmaatregelen genomen zoals:

- de afwerking van randen van de kleiput aan Molleveld in Terhagen

- verbetering van de fietsverbinding op het Keibrekerspad aan de cuesta

- maatregelen tegen de erosie van de Hoogstraat

- omvorming van de visvijver tot ecologisch nat gebied (moeras) en het maken van een verbinding met het natuurgebied van Natuurpunt

- de realisatie van een ecologische corridor tussen Rupel en het gebied

- de inrichting van een divers landschap met heuvels en valleien

- de realisatie van een tijdelijke aanlegsteiger en een tijdelijke werfweg met nieuwe tunnel onder de Kapelstraat

De inhoud van de omgevingsvergunningsaanvraag wordt besproken, alsook de inhoud van het milieueffectenrapport waar de milieueffecten op de verschillende disciplines werd toegelicht.

Vragen en opmerkingen

Men vraagt of er beperkingen kunnen opgelegd worden naar geluidshinder afkomstig van het werfverkeer en van het gebruik van werfmachines door een beperking in tijd op te leggen, namelijk een verbod voor 7u en na 19u.

Door het opleggen van beperkingen op de werkuren en de transporturen kan de hinder naar de omwonenden beperkt worden. De grondtransporten met dumpers zullen geen gebruik maken van het openbaar domein omdat de gronden aangevoerd worden per schip tot aan de kade aan de Rupel, waarna de dumpers vanaf de Rupel en via de werfweg met tunnel onder de Kapelstraat naar het gebied kunnen rijden.

In het dossier wordt voorgesteld om geluidsbeperkingen op te leggen met verbod om te werken voor 7u en na 19u maar met een uitzonderingsmogelijkheid indien wegens het getij de schepen vroeger

moeten gelost worden. In dit geval stelt men voor om het tijdsvenster met een uur te verschuiven, namelijk een verbod voor 6 u en na 18u.

De milieuraad stelt voor om deze beperkingen in tijd op te nemen als bijzondere voorwaarde in de omgevingsvergunning.

Door de werken zal er 44 ha bos moeten gerooid worden, na de werken zal men zo’n 30 ha nieuw bos aanplanten. Men vraagt of de gemeente niet bijkomend 14 ha bos kan realiseren op een andere locatie.

Wettelijk is er minder dan 44ha bos te compenseren omdat een deel van dit bos jonger is dan 22 jaar en in de 44 ha ook vijvers en zandvlakte gelegen zijn die niet bebost zijn. In feite is er 38 ha werkelijke ontbossing, waarvan 22 ha met compensatieplicht. Het project voorziet momenteel een herbebossing van 32ha, wat meer is dan in feite wettelijk verplicht . Het nieuwe bos zal ook een meer biodivers bos zijn en ook meer klimaatbestendig worden aangelegd. Er is bewust gekozen om geen 44 ha bos te voorzien maar ook ruimte te laten aan andere waardevolle biotopen zoals natte natuur en zandvlakten.

In feite zal de volledige 44ha na de werken terug volledig ingericht zijn als een natuurlijke omgeving die deel uitmaakt van een groter geheel van natuurgebieden en natuurverwevingsgebieden.

Een bijkomend bos voorzien is natuurlijk een mooie actie, en een klimaatmaatregel zodat de milieuraad dit voorstel aan de gemeente wenst te doen.

Men vraagt of er geen risico is voor erosie en wateroverlast naar woningen tijdens de ontbossingswerken?

De ontbossingen zullen gebeuren op plaatsen die onder het niveau van omliggende woningen liggen zodat er geen risico is op wateroverlast richting woningen. In het dossier staat dat de nodige voorzorgsmaatregelen moeten genomen worden om erosie te vermijden.

Zal er een bronbemaling nodig zijn tijdens de aanleg van de nieuwe tunnel?

Tijdens de werken zal er water worden weggepompt om droog te kunnen werken. Na de werken is dit niet meer nodig omdat de tunnel ook gedeeltelijk een natte natuurverbinding wordt.

Na de grondopvullingswerken zal de werfweg inclusief de tunnel omgevormd worden tot een ecocorridor. In het voorstel is voorzien dat de tunnel enkel een ecologische verbindingsfunctie krijgt en niet kan gebruikt worden door wandelaars. Dit is spijtig omdat het een waardevolle trage weg is voor buurtbewoners.

De milieuraad vindt het positief dat er een ecologische verbinding wordt gerealiseerd tussen Rupel en de kleiputten maar vraagt om toch ook een wandelpad toe te laten doorheen de tunnel.

Men haalt aan dat de fietstunnel langsheen de Rupeldijk na de werken ook blijvend is. Dit is eerder ongemakkelijk voor het fietsverkeer dat nu reeds hinder ondervindt van de fietstunnel thv de kade van Wienberberger.

Het behoud van de fietstunnel is er om de ecologische verbinding tussen Rupel en kleiputten zo waardevol mogelijk te maken. Het fietspad op de Rupeldijk onderbreekt de corridor. De tunnel moet wel zo gebouwd worden dat er aandacht is voor het comfort van de fietsers. Hij zal breder zijn (4,5 m) dan deze van Wienerberger (hoger veiligheidsgevoel) en er zijn geen bochten in de tunnel. De

tunnel is tijdens werken nodig voor de doorgang van de dumpers zonder het verkeer op de Rupeldijk te hinderen. Het is belangrijk om snel signalen te geven als de tunnel problemen oplevert voor het fietsverkeer.

De milieuraad vraagt om het behoud van de fietstunnel tussentijds te evalueren. Twee elementen moeten hierbij een rol spelen: de nood aan het behoud van een vorm van ecoduct boven op de fietstunnel te behouden, en het comfort voor de fietsers en de wandelaars.

In de flyer die Red Onze Kleiputten verspreidde wordt geargumenteerd dat de sanering van de oude stortplaats van de stad Antwerpen niet nodig is omdat de verspreiding van sulfaten naar de omgeving niet problematisch is.

De reden dat OVAM een saneringsplicht heeft opgelegd aan de eigenaars van de terreinen is voor de sanering van de asbestvervuiling op het asbeststort en voor de sanering van de vervuiling door anionen en kationen ten gevolge van het huisvuilstort (en het gipsstort). Het gaat niet enkel over sulfaten maar over een veelheid van chemische stoffen waarvan werd vastgesteld dat ze nog steeds vanuit de oude stortplaats uitlogen naar de omgeving. Sulfaten (en chloriden) worden in het onderzoek beschouwd als indicatorstoffen die aangeven dat er nog steeds vervuiling vanuit de stortplaats lekt naar de omgeving. Dit heeft een negatief effect op de omgeving en de natuur in het gebied. De sanering van het gebied en de natuurinrichting nadien zullen, zoals bevestigd werd in de rapporten van het INBO, dan ook zorgen voor een grote verbetering van de boskwaliteit en de algemene natuurwaarden van het gebied.

Zal er controle zijn op de aangevoerde gronden door de gemeente?

Ja dat is mogelijk, de milieuwetgeving voorziet dat gemeentebesturen bevoegd zijn om controles uit te voeren en staalnames te doen.

De milieuraad vraagt het gemeentebestuur om steekproefsgewijs controles uit te voeren van de aangevoerd grond om de kwaliteit ervan te bewaken.

Men vraagt of het gebied volledig ontoegankelijk wordt tijdens de werken

Nee, het is voorzien dat de werken in fasen gebeuren en dat nooit het volledige gebied ontoegankelijk wordt. Nadat delen van het gebied afgewerkt zijn zullen deze opnieuw toegankelijk kunnen worden gemaakt.

Men vraag om er alles op in te zetten om de volledige sanering en herinrichting binnen de vooropgestelde tijdspanne van 8 jaar rond te krijgen.

Men vraagt of het gebied van Natuurpunt niet toegankelijk kan gemaakt worden tijdens de werken.

Dat is niet te bedoeling. Een deel van het gebied is nu reeds toegankelijk en zal dit ook blijven tijdens de werken. Andere delen zijn afgesloten omdat dit een meerwaarde betekent voor de natuur in het algemeen en de aanwezige (zeldzame) planten en dieren in het bijzonder. Deze gebieden zijn wel toegankelijk onder begeleiding van een gids en tijdens opendeurmomenten.

Men stelt vast dat de heuvel boven de stortplaats tot 38 meter hoogte zal krijgen, dit is hoger dan de huidige cuesta. Het is wenselijk om de natuurlijke hoogte van de cuesta te respecteren door een deel van de grond van deze heuvels te verspreiden over de rest van het gebied.

Met Lantis was overeengekomen om een minimum aan grond af te nemen zodat de investeringen voor de kade en tunnel kunnen verantwoord worden en de werken kunnen gebeuren met zo min mogelijk hinder voor de omwonenden (geen zwaar verkeer door de woonstraten).

Er is ook gekozen voor een zo divers mogelijk landschap in plaats van een vlak terrein. Dit was een duidelijk wens van de burgerparticipatie.

Andere reageren dat er geen probleem hoeft te zijn dat het terrein op de heuvel boven het huidig niveau van de cuesta komt. Mogelijk geeft dit een toeristische troef. Dit gevarieerd terrein zal ook betere natuurontwikkelingsmogelijkheden bieden.

Red Onze Kleiputten zegt dat er 55ha bos zal verdwijnen, dat is dan een leugen?

Het hele project omvat geen 55 ha maar slecht 44 ha, waarvan 38 ha bestaat uit bos. Na de inrichting zal er 32ha opnieuw ingericht zijn als bos.

De gronden komen van de werken aan de Oosterweelverbinding, er is PFOS vervuiling vastgesteld in de bodem – zijn we zeker dat de gronden niet vervuild zijn met PFOS?

Ja, in het dossier is duidelijk vermeld dat er geen met PFOS vervuilde gronden richting Terhagen worden afgevoerd.

Men vraagt hoe het zit met de gronden van het Landuytmoeras en het bos van Terhagen

De gronden van het Landuytmoeras zullen aangekocht worden door POM Antwerpen, hiervoor werd een aankoopbelofte ondertekend. Momenteel loopt hier nog een bodemonderzoek dat nodig is om de verkoop van het terrein rond te krijgen. De gemeente heeft blue-deal-subsidies bekomen zodat het gebied kan ingericht worden/blijven als moerasgebied. Er zal dan geen ontwikkeling meer zijn van het woongebied en het woonuitbreidingsgebied op het terrein. Er zal ook aandacht gegeven worden aan het historisch erfgoed van de steenbakkerijindustrie.

Het bos van Terhagen werd mee onderzocht in het oriënterend en beschrijvend bodemonderzoek van de kleiputten Terhagen. De conclusie was dat mits de sanering van de oude stortplaats van de stad Antwerpen de vervuilingsbron wordt ingebed zodat er geen verdere maatregelen nodig zijn in het bos van Terhagen. Een bijkomend bodemonderzoek ter hoogte van een puntlocatie (waar vroeger een oude fabriek aanwezig was) bevestigde deze conclusie.

Dit bos kan dan ook behouden worden. De gemeente heeft een afspraak gemaakt met de eigenaar, d.i. het Vlaams gewest, dat ze eigenaar wordt van het bos van Terhagen mits dit behouden blijft als bos en bijgevolg het woonuitbreidingsgebied niet wordt ingevuld.

Advies

De milieuraad geeft volgend advies over de lopende omgevingsvergunningsaanvraag voor de sanering, verontdieping en natuurontwikkeling van de kleiputten in Terhagen

De milieuraad geeft een positief advies aan het voorliggende project voor de sanering, verontdieping en natuurontwikkeling in de kleiputten van Terhagen. De voorliggende werken zullen – mits degelijke uitvoering en opvolging van de werken - een grote verbetering betekenen voor de natuurontwikkelingsmogelijkheden van het gebied en zullen een definitief antwoord kunnen bieden op de historische vervuiling.

De milieuraad adviseert wel om volgende randvoorwaarden mee in de besluitvorming op te nemen:

• Tijdens de inrichtingswerken zijn geluidshinderlijke activiteiten verboden voor 7u en na 19u. Een uitzondering hierop is mogelijk indien wegens het getij de schepen vroeger moeten gelost worden. In dit geval verschuift het tijdsvenster met een uur en geldt er een verbod op geluidshinderlijke activiteiten voor 6 u en na 18u.

• De milieuraad vindt het positief dat er een ecologische verbinding wordt gerealiseerd tussen Rupel en de kleiputten maar vraagt om toch ook een wandelpad toe te laten doorheen de tunnel onder de Kapelstraat.

• De milieuraad vraagt om het behoud van de fietstunnel tussentijds te evalueren. Twee elementen moeten hierbij een rol spelen: de nood aan het behoud van een vorm van ecoduct boven op de fietstunnel te behouden, en het comfort voor de fietsers en de wandelaars.

De milieuraad stelt aan het gemeentebestuur voor om

• Bijkomende herbebossing te voorzien op een andere locatie in de gemeente.

• Steekproefsgewijs controles uit te voeren van de aangevoerde grond om de kwaliteit ervan te bewaken.

Rumst, 17/12/2021

Fried Happaerts - secretaris